Demografia eta familia-egitura

Espainiako Gobernuak martxoaren 15an ezarri zuen berrogeialdia, eta Frantziako Gobernuak, bi egun beranduago. Munduko herritarren heren batek normaltasunez etxetik atera ezinik dabil. Ezohiko egoerak erpin anitz ditu, baina COVID-19ak sorrarazitako osasun larrialdiak herritarren artean uneko egoerari aurre egiteko premia desberdinak sortu ditu.

Emakumeen presentzia aldakorra da euskal geografian: hiriguneetan herritarren %52,2 andreak dira. Landa-eremuan, aldiz, %49,1. Industria nortasun handiko eremuetan andre-gizonen arteko jarduera eta errenta mailaren diferentzia handia da. Lehen sektorean ardazturiko landagunean, ordea, andreen laneratzea apala da eta despopulazioa ohiko errealitatea.

2013 urteaz geroztik Euskal Herrian handiagoa da heriotza kopurua jaiotzena baino, eta bien arteko tartea, handitzen ari da. Epe ertainean haurren gutxitzeak ondorio nabarmenak izan ditzake hezkuntza-sisteman, eta luzarora begira, belaunaldi ordezkapen mugatu batek gabezi desberdinen iturburu bihur daiteke.

Euskal gizartea aniztasun handikoa da: herritarren %28,5a (898.500 pertsona) Euskal Herritik kanpo jaioa da. Ipar EHn kopuru hori %42,8koa da, eta gehienak, Frantziar estatuko herritarrak dira (%39,2). Euskal Herritik kanpo jaiotakoen presentzia apalagoa da Hegoaldean (%27), erdia baino gehiago Espainiar Estatuan jaio direlarik (%16,5). Euskal Herriaren egungo jatorri aniztasuna prozesu berri edo historiko desberdinen emaitza da.

Aspalditik tamaina txikiko bizikidetza-unitateak gero eta ugariagoak dira, familia-eredu mediterraneoaren ezaugarriak gero eta lausoagoak, eta Euskal Herriak Europar Batasunaren antz handiagoa dauka. Dagoeneko, Euskal Herrian gehienez bi pertsonez osaturiko bizikidetza-unitateak guztien %60,5a dira.

Araba hiriaren eta landaren arteko desoreka handia duen herrialdea da. Bere baitan bi lurralde egitura bizi dira. Egitura zaharra, lurralde polizentrikoarena, bailara eta kuadrillak bere baitan dituena. Egitura berria, lurralde monozentrikoarena, Frankismoaren azken bi hamarkadetan Gasteizen ardazturiko garapen industrialaren ereduarekin egituratu zena.

Udalbiltzarekin elkarlanean GAINDEGIAk egitura demografikoaren geografia aztertu du. Egungo populazioaren errealitatea azken hamarkadetako prozesu demografiko eta ez-demografiko desberdinen emaitza da. Euskal Herrian badira ahuldura demografikoan diren eremuak, batik bat Nafarroa Garaian eta Zuberoan.